‘Sommige dingen moet je gewoon aannemen’

De afspraak is dat we voor deze interviewserie twee mensen spreken. Oma Aly, die ook nog even aanschuift, moet dus na de koffie de keuken verlaten. ‘Dat is maar goed ook, want anders maakt ze al mijn zinnen af’, zegt Luigi met een knipoog. Zijn vrouw kan het grapje wel waarderen. ‘We zijn al bijna 55 jaar getrouwd, dus ik weet wie het zegt.’

Binnen de familie heten ze overigens opa Nonno en oma Nonna – dus naar het Italiaans. Het waarom wordt snel duidelijk als Luigi begint te vertellen. Een heel levensverhaal, waar ook kleindochter Tizia vol aandacht naar luistert. O ja, grotendeels kent ze de familiegeschiedenis. Maar in deze setting komt het verhaal opeens heel dichtbij, ook voor haar…

Van Italië naar Nederland Luigi: ‘Ik ben geboren in Italië en katholiek opgevoed. Ik heb zelfs drie jaar op het seminarie gezeten, want mijn oma wilde graag dat ik priester werd. Mijn moeder overleed toen ik vijf jaar oud was. Ik heb haar veel gemist. Ook in mijn tienerjaren, toen ik op het lyceum zat. Later heb ik vaak gedacht: als zij er nog was geweest, had ik waarschijnlijk veel langer doorgeleerd en andere keuzes gemaakt. Maar vooruit…’

Op het seminarie kreeg hij dagelijks bijbelonderwijs en leerde hij over de vele rituelen van het rooms-katholicisme. ‘Ik vond de Bijbelverhalen prachtig. Ook als geschiedenisles, om te weten hoe het vroeger ging. Maar ik dacht ook veel na over alle tegenstrijdigheden in de kerk. De paus zou onfeilbaar zijn, maar hoe kan dat als pauzen elkaar tegenspreken? En waarom mag een priester niet trouwen? Ik voelde als jongen al dat ik verliefd kon worden op een vrouw. Sterke gevoelens. Op een gegeven moment dacht ik: dit kan ik niet opbrengen. Dus ik ben gestopt.’

In 1969, hij is dan 22, maakte Luigi een uitstapje naar Nederland. ‘Mijn plan was om zes weken op vakantie te gaan bij vrienden van mijn vader in Weesp. Dat liep anders. Want al snel was mijn geld op en moest ik werk zoeken. Ik vond een baan in Utrecht bij een bedrijf dat aluminiumproducten importeerde en exporteerde naar Italië. Daar kon ik terecht, maar ik moest een contract voor een jaar tekenen. En dat deed ik, eigenlijk heel spontaan.’

Als Italiaan viel hij natuurlijk op en hij sprak ook af met vrouwen. ‘Het was een mooie tijd, zo eind jaren zestig. Vrijheid, blijheid’, lacht Luigi. Toch wilde hij terug naar Italië om met zijn vader te kunnen overleggen. ‘Vlak daarvoor ontmoette ik Aly. We leerden elkaar via vrienden kennen en eigenlijk was het een toevalstreffer. Ik had met een ander meisje een afspraak, maar die moest afzeggen. Haar vriendin durfde niet alleen met twee Italianen af te spreken en vroeg Aly mee. Zo is dat gegaan…’

Tot over zijn oren verliefd besloot Luigi in Nederland te blijven. Zijn vader was er niet zo blij mee. ‘Hij had een boerderij en een veehandel en verwachtte dat ik, als oudste zoon, het familiebedrijf zou overnemen. Maar ik had daar geen interesse in. Mijn broer heeft dat uiteindelijk gedaan.’ De liefde voor Aly bleef. Ze trouwden en gingen in Veenendaal wonen. ‘Ik heb veel verschillende banen gehad, van magazijnwerk tot de technische dienst bij een chemisch bedrijf, waar ik uiteindelijk dertig jaar werkte. Ik had daar een goede werkgever, die me ook ondersteunde toen ik gezondheidsproblemen kreeg. Mijn dochters hebben dankzij dat bedrijf kunnen studeren.’

Naar een andere kerk

Zijn oudste dochter, Vincenza, is vernoemd naar zijn moeder. ‘Mijn jongste dochter Liza heet naar mijn schoonmoeder. Tizia is de dochter van Vincenza.’ Ja, familie is belangrijk. Gelukkig is ook de relatie met zijn eigen vader nog verbeterd. ‘Uiteindelijk is hij vijf keer naar Nederland gekomen en leerde hij mijn schoonouders kennen. Hij vond hen hele fijne mensen en kon zich er uiteindelijk bij neerleggen dat ik in Nederland bleef.’

Aly groeide op in een oud-gereformeerd gezin, maar vond uiteindelijk haar weg naar de hervormde kerk. Luigi sloot zich hierbij aan en begon als kersverse protestant het geloof opnieuw te ontdekken. ‘Ik ben een geschiedenisman en lees de Bijbel ook zo. Ik geloof wat erin staat, maar je moet niet alles willen bewijzen. Sommige dingen moet je gewoon aannemen.’

Die overgang naar een protestantse kerk was wel wennen. ‘Wat ik vooral mis, is de aankleding in de kerk. Het is echt niet nodig om de hele ruimte vol beelden te zetten, maar helemaal kaal vind ik bijzonder jammer. Dan mis je ook iets van dat liturgische, het mystieke.’

Hoe dan ook: zijn geloof bleef een houvast. Zowel in mooie als moeilijke tijden. ‘Ik heb periodes in het ziekenhuis gehad waarin ik de Bijbel las en opeens dingen zag die ik eerder nooit zo had begrepen. Alsof het opeens aan mij werd openbaard. Zo bijzonder.’ Psalm 119:105 is voor hem een belangrijke tekst. Hij leest ‘m voor tijdens het interview en na afloop staan de tranen in zijn ogen: “Uw woord is een lamp voor mijn voet en een licht op mijn pad.” Gods trouw is door alle generaties heen zichtbaar, vertelt Luigi. Ook in deze onzekere tijden waarin God soms verder weg lijkt dan ooit.

‘Je moet God blijven zoeken in je leven’, zegt hij. Samen met zijn vrouw deed hij aan Bijbelstudie en besprak hij het geloof met zijn kinderen. Zoals hij nu ook aan deze keukentafel zit en Tizia met zachte ogen aankijkt als hij zegt: ‘Wat er ook gebeurt, blijf altijd dicht bij God. Want het geloof geeft richting aan je leven.’

Liefde voor taal

Zoals gezegd zit Tizia al die tijd aandachtig te luisteren. ‘Ik kende wel delen van het verhaal, maar niet alles. Vooral over zijn tijd op het seminarie wist ik weinig. Dat vond ik mooi om te horen.’ Ze lijkt op haar opa, vertelt ze. ‘We delen dezelfde liefde voor taal, zijn allebei kritisch en denken veel na over dingen. Ook is hij best eigenwijs en dat herken ik ook. Eigenlijk zit dat in onze hele familie. Maar hij is ook heel betrokken. Opa zegt altijd: Je hebt veel talenten gekregen, dus gebruik ze goed.’

En dat doet Tizia. Ze heeft gymnasium gedaan en zit nu in een tussenjaar. ‘Ik werk bij een hotel-restaurant en binnenkort ga ik een maand naar Italië om de taal beter te leren. Op school had ik Frans, Engels, Nederlands en Grieks. Italiaans versta ik redelijk, maar ik wil het echt goed kunnen spreken.’ Ook Tizia heeft een sterke band met het thuisland van haar opa. ‘We zijn er vaak op vakantie geweest en opa heeft altijd veel verteld over vroeg. Afgelopen kerst waren we er nog met de hele familie. Dat is altijd een feest, met lekker eten en veel gezelligheid.’

Qua vervolgstudie twijfelt ze nog. Ze vindt meerdere richtingen interessant en dat maakt het niet gemakkelijker. Sterker nog: soms wordt ze er ook wat mismoedig van, vertelt ze. ‘Ik heb me aangemeld voor het conservatorium, omdat ik enorm van zingen houd. Maar ik denk ook na over een opleiding Writing for Performance of een Italiaans taal- en cultuurstudie.’ Opa Luigi vindt dat talen en cultuur een goede richting voor haar zijn. ‘Ja, ik weet het’, zegt Tizia en ze zucht een keer demonstratief. ‘Hij vindt muziek mooi, maar zegt altijd: Daar kun jij je brood niet mee verdienen.’

HGJB-Scholierenweekend

Keuzestress dus. Maar ze heeft nog even de tijd. ‘Ik bid ook om meer duidelijkheid. Ik geloof erin dat ik die beslissing niet helemaal zelf hoef te nemen.’ Haar geloofsontwikkeling heeft een bijzondere weg afgelegd, vertelt ze. ‘Als kind vond ik de kerk en het geloof ingewikkeld. Ik zag mezelf een beetje als het zwarte schaap van de familie. Iedereen deed alsof het heel gewoon was, maar ik voelde het niet echt.’

Haar ouders hadden de regel dat ze minimaal een keer per jaar met een christelijk kamp zou meegaan. Goed voor de vorming. Ja, dat begrijpt ze nu. Maar toen nog niet. ‘Via mijn zus kwam ik bij het HGJB-Scholierenweekend terecht. Het was niet meteen mijn wereld. Iedereen ging er helemaal vol voor, maar ik had dat niet.’ Toch veranderde er iets. ‘Ik werd heel lief ontvangen en meteen opgenomen in de groep. Daardoor ging ik mij er ook meer voor openstellen. De muziek, de gesprekken, de diensten – er begon echt iets te groeien in mij.’

Dat iets werd inderdaad meer. Er kwam een groot verlangen in haar leven om Jezus te volgen. ‘Mijn geloof is persoonlijk. Ik bid veel, maar bijbellezen schiet er soms bij in. Muziek helpt me, vooral worship en pop met een christelijke insteek. Ik luister niet alleen christelijke muziek, maar let wel op de teksten.’

Thuis praten ze regelmatig over geloof. ‘Vooral op zondag, na de dienst. We gaan naar een kerk in de wijk Vathorst. Het is een combinatie van christelijk-gereformeerd, Nederlands-gereformeerd en PKN. Ik vind het mooi dat daar een mix is van oude en nieuwe liederen. Mijn opa en oma gaan ook mee, als ze hier in het weekend zijn.’ Luigi knikt instemmend. ‘Het gaat in alle kerken weer een beetje anders, maar in de kern geloven we hetzelfde.’

Tizia lacht: ‘Typisch opa. Hij staat altijd open voor nieuwe dingen in het geloof. Bij mijn belijdenisdienst waren er allemaal moderne nummers en hij kende ze niet, maar hij vond het toch mooi. Dat vind ik super leuk.’ Dat ze belijdenis heeft afgelegd van haar geloof, ervaart ze als heel bijzonder. Ze is als baby gedoopt, christelijk opgevoed en toch viel het kwartje pas later. ‘Ja, tijdens het HGJB-Scholierenweekend. Afgelopen februari deed ik voor de achtste keer mee’, zegt ze met een glimlach. ‘Het is fijn om met elkaar God groot te maken. En ik heb het ook echt nodig om ermee bezig te zijn. Vooral nu ik zo twijfel over welke kant ik op wil met studie enzo.’

Psalm 90 is haar favoriete tekst. Ze pakt haar Bijbel erbij en ligt de vinger bij drie fel gearceerde regels. Dan leest ze voor: “Heer, bij U zijn we veilig, elke generatie weer”. Opa zoekt even haar blikt. ‘Ja, mooi. Dat geeft echte hoop,’ zegt hij zacht.

Luigi herkent zijn eigen zoektocht in die van zijn kleindochter. ‘Ook ik had vroeger veel vragen. En nog steeds wel. Je blijft altijd bezig met het waarom van de dingen. Waarom dit, waarom dat? God geeft niet altijd meteen antwoord. Maar het is goed dat je zoekt en erover nadenkt, want dat betekent ook dat het geloof je bezighoudt.’

Willen ze tot slot nog iets kwijt? Er is immers al veel gedeeld. Ze kijken elkaar heel even aan. Nee, het is goed zo. En ze hebben het nog niet gezegd, of er klinkt een sleutel in het slot. ‘Aly!’, zegt Luigi haast verrukt. We moeten er om lachen. Het verhaal is helemaal rond. Een mooie familie, daar in Amersfoort.